จักรพรรดิ (Emperor) หมายถึงประมุขเพศชายผู้เป็นเจ้าครองแผ่นดินที่เป็นจักรวรรดิ หากเป็นสตรีเพศที่เป็นประมุขเรียกว่า จักรพรรดินี (Empress) แต่คำว่า "จักรพรรดินี" ก็ใช้เรียกพระมเหษีของจักรพรรดิด้วย ซึ่งในภาษาอังกฤษจะมีคำต่อท้ายให้เป็นที่เข้าใจคือ "Empress Consort" โดยทั่วไปถือกันว่า "จักรพรรดิ" มีฐานันดรสูงกว่า "กษัตริย์"



สารบัญ
ทั้งกษัตริย์และจักรพรรดิ ต่างเป็นเจ้าผู้ครองแผ่นดินเหมือนกัน ยังไม่มีกฎเกณฑ์ตายตัวที่บ่งบอกถึงความแตกต่างในฐานันดรทั้งสองประเภทนี้โดยชัดเจน แต่ก็มีปัจจัยหลายประการที่เกี่ยวของได้แก่ การตีความของนักประวัติศาสตร์ ขนาดและลักษณะของอาณาจักรที่ทรงปกครอง และชื่อตำแหน่งที่ราชวงศ์นั้นๆ เลือกที่จะเรียกตนเอง ลักษณะเฉพาะที่อาจนับเป็นปัจจัยให้ใช้! ฐานันดรจักรพรรดิอาจสรุปได้หลายทางดังนี้
การเลือกใช้ชื่อตำแหน่งโดยพระราชาได้กลายเป็นแนวคิดที่ต่างไปจากเดิมในภาษาอังกฤษ กล่าวคือความต่างที่ว่าพระราชาควรเป็นพระมหากษัตริย์หรือเป็นพระจักรพรรดิไม่ได้กำหนดไว้ตายตัวอีกต่อไป ต่างจากตำแหน่งพระราชาที่เป็น ฟาโรห์ กาลิบห์ สุลต่าน หรือข่าน ซึ่งยังมีการกำหนดแยกชัดเจนอยู่

พระราชา หรือกษัตริย์ที่ทรงฐานันดรที่สามารถแปลตามปกติเป็นภาษาอังกฤษเป็น Emperor ได้ และ/หรือได้รับการยอมรับเป็น "จักรพรรดิ" จากความสัมพันธ์ทางการฑูตระหว่างประเทศ
เป็นราชาหรือกษัตริย์ (ทางพฤตินัย หรือ เป็นในนาม) ที่เป็นประมุขของรัฐาธิปไตยอื่นด้วยโดยที่ไม่ถอดถอนความเป็นราชาของรัฐอื่นที่ตนปกครอง
เป็นราชาที่ถือว่าสืบเชื้อสายจากเทพเจ้าหรือดำรงตำแหน่งสูงทางศาสนาโดยการแสดงตนโดย

ทางพิธีการและความเชื่อมั่นทางศาสนา เช่น โรมโบราณ หรือจักรพรรดิญี่ปุ่น
ฝ่ายบ้านเมืองหรือพระราชามีอำนาจสูงกว่าศาสนจักร (Caesaropapism) พระราชาในยุโรปที่เป็นคริสเตียนจะถือตนเองเป็นเพียงกษัตริย์ (King) ไม่เรียกตนเป็นจักรพรรดิ์ พระเจ้าเฮนรีที่ 8 แห่งอังกฤษที่มีปัญหาขัดแย้งกับพระสันตปาปาคลีเมนต์ที่ 7 ไม่ยอมลงรอยกับโรมก็ได้เรียกตำแหน่งของพระองค์โดยใช้คำว่า "อิมพีเรียม" (imperium) และพระราชาแห่งรัสเซียก็เรียกตนเองว่าซาร์ซึ่งหมายถึงจั�! �รพรรดิเพราะถือพระองค์ว่าอยู่เหนือศาสนารัสเชียนออร์โทดอกซ์ แต่ก็จะพระองค์จะอยู่ภายใต้พระเจ้าเท่านั้น
เป็นประเพณียุโรป (คริสเตียน) ที่พระราชาสามารถสืบย้อนพระราชวงศ์ไปถึงสมัยโรมัน หรือที่ได้รับการยอมรับจากจักรพรรดิโรมัน (ไบแซนไทน์) ในการสืบทอดอำนาจ

ข้อแตกต่างระหว่างจักรพรรดิกับเจ้าผู้ครองแผ่นดินแบบอื่น
ในประวัติศาสตร์ที่ผ่านมามีการใช้ฐานันดรพระราชาในระดับ "จักรพรรดิ" ทั้งในโลกซีกตะวันตกซึ่งเริ่มจากยุคโรมันและต่อด้วยยุคคริสเตียน ทางซีกโลกตะวันออกมีประเพณีที่แตกต่างจากตะวันตก ซึ่งได้เกิดขึ้นโดยไม่มีความเกี่ยวข้องกัน ทั้งจีนและญี่ปุ่นอ้างความเป็นจักรพรรดิว่าสืบเชื้อสายมาจากสรวงสวรรค์ เจงกิสข่านถือว่าพระองค์ได้อำนาจจากธรรมชาติอันยิ่ง�! �หญ่ จักรพรรดิญี่ปุ่นสืบเชื้อสายมาจากพระอาทิตย์



จักรพรรดิในโลกตะวันตกและตะวันออก



รายพระนามของจักรพรรดิ



จักรพรรดิโดยการเป็นจักรวรรดิแบบทั่วไป

จักรวรรดิเปอร์เชีย (16 ปี ก่อน พ.ศ. – พ.ศ. 213) ดูรายชื่อกษัตริย์เปอร์เชีย
จักรวรรดิแห่งพระเจ้าอเล็กซานเดอร์มหาราช (พ.ศ. 209 – พ.ศ. 262)
จักรวรรดิมอร์ยา (Mauryan Empire) (พ.ศ. 222 – พ.ศ. 358) ดู ราชวงศ์มอร์ยา
จีน (จักรวรรดิ พ.ศ. 322 – พ.ศ. 2454) ดู จักรพรรดิแห่งประเทศจีน และ ตารางพระเจ้าแผ่นดินจีน
จักรวรรดิโรมัน (พ.ศ. 516 – พ.ศ. 1019) ดู รายชื่อจักรพรรดิโรมัน

จักรวรรดิโบราณ